Engelbergtunnel
Foto: Collectie Eberhard Röhm
Eén jaar lang, van april 1944 tot april 1945 bestond het concentratiekamp Leonberg. Het was een buitenkamp van het concentratiekamp Natzweiler in de Elzas.
De eerste of oude Engelbergtunnel bij Leonberg werd in 1938 na een bouwtijd van drie jaar voor het verkeer geopend. Het was een onderdeel van de rijksautoroute 39. Met twee buizen die elk een lengte hadden van 300 meter was het de eerste autowegtunnel in Duitsland.
Vanaf april 1944 werden deze tunnelbuizen gebruikt als fabriek van Messerschmitt AG, voor de productie van het Düsenkampfflugzeug ME 262. Vanwege de vele geallieerde luchtaanvallen hadden de nazi’s hun productieplaatsen ondergronds ingericht. De tunnels werden afgesloten voor het verkeer en omgebouwd tot werkplaats.
Voor de tunnelingang kwamen betonnen muren.
De dwangarbeiders uit vierentwintig landen kwamen o.a. uit de concentratiekampen Natzweiler, Dachau, Auschwitz, Flossenburg en Sachsenhausen. Deze tot op het bot vermagerde dwangarbeiders werkten in twaalf- tot achttienurige ploegen. Honger ziekte en onmenselijke behandelingen waren hun lot. Zeven dagen per week.
Sinds 1 juli 1944 werden 200 Nederlandse politieke gevangenen ondergebracht in een Gestapokazerne in Leonberg en bewaakt door de plaatselijke politie die onder bevel van de Sicherheitspolizei stond.
Enige dagen voordat de Franse strijdkrachten Leonberg bereikt hadden werden de machines gedemonteerd en de tunnels opgeblazen.
Op 2 april 1945 gingen de 2700 gevangenen op dodenmars naar Beieren, velen zijn daar bij omgekomen.
De gevangenen die stierven in Leonberg werden begraven in een massagraf op de Blosenberg wat in 1953 geopend is. De slachtoffers die geïdentificeerd konden worden zijn overgebracht naar hun land. De overigen werden in een verzamelgraf op de begraafplaats Seestrasse begraven.
Er werd in 1962 bij het verzamelgraf een gedenkplaat geplaatst.
Van de 3000 dwangarbeiders in Leonberg stierven er 389.
Op 8 mei 2005 werd de naamwand bij de Engelbergtunnel onthuld.
Hendrik Jan Nieuwenhuis en Gabriël Ludovicus Hendrikus Smit zijn twee uit Wageningen afkomstige slachtoffers die omkwamen in Leonberg.
Voor meer informatie:
Gedenkstätte Leonberg