De aanleiding van de april-mei staking was de op 29 april 1943 gepubliceerde afkondiging van generaal Friedrich Christiansen, de militaire bevelhebber in Nederland, die inhield dat alle 300.000 aanvankelijk vrijgelaten Nederlandse krijgsgevangenen werden opgeroepen om opnieuw in krijgsgevangenschap te worden weggevoerd.
De oproep van Christiansen sloeg in als een bom. In Twente, het eerst in Hengelo, bij de machinefabriek van Stork, braken onmiddellijk proteststakingen en demonstraties uit. Het Twentse voorbeeld vond navolging in Nederland.
In Wageningen was het onrustig druk op 30 april.
De personeelsleden van het Scheepsbouwkundig Proefstation staakten. Het personeel van Zomer en Keuning legde het werk neer. Op het Stadhuis en bij de PGEM werd niet gewerkt.
In Ede staakten de werknemers van de ENKA. In de gemeente Renkum werd gestaakt bij de Heveafabrieken, Schut papierfabriek en bij Peelen en Hofwegen wasserijen.
De burgemeester van Wageningen werd door de burgemeester van Ede in kennis gesteld dat hij moest verschijnen op vrijdag 30 april 1943 om 15.30 uur bij de commandant van de Waffen-SS, in de Barbara Stichting, Stationsweg te Ede, voor een bespreking.
De burgemeester van Wageningen was met ziekteverlof, loco-burgemeester van der Weide en de gemeentesecretaris Bergsma namen de honneurs waar. Diezelfde middag maakte de (loco) burgemeester op last van de Duitse bezetter bekend, dat staken van arbeid ten strengste verboden was. Zij die hun arbeid hadden neergelegd dienden deze onmiddellijk in ieder geval voor zaterdagmorgen 10.00 uur te hervatten. Een ieder die dat naliet, werd in opdracht van de Rijkscommissaris als saboteur aangemerkt en zou terstond in hechtenis worden genomen, terwijl zo nodig op hem het standrecht zou worden toegepast.
Zaterdag 1 mei werden de bedrijven gedwongen voor 12.30 uur een lijst met stakers in te leveren
De Höhere SS- und Polizeiführer in het bezette Nederland, Rauter kondigde op 1 mei 1943 het standrecht af.
Op 2 mei 1943 beval de directeur generaal van politie geen waarschuwingsschoten meer te lossen maar bij samenscholingen en demonstraties onmiddellijk raak te schieten zonder aanzien des persoon. Het uitgaansverbod werd beperkt van 20.00 uur tot 4.00 uur.
Op 3 mei 1943 werd op zeven werknemers van de N.V.Verenigde Nederlandsche Rubberfabrieken Hevea te Heveadorp het standrecht toegepast.
In Wageningen werd het standrecht niet uitgevoerd.
Wel werden er vanaf 1 mei 1943 tientallen mensen opgepakt en overgebracht naar de SD te Arnhem. Velen belandden uiteindelijk in kamp Vught.
In het hele land werden 80 standrechtelijke executies uitgevoerd en 900 mensen gearresteerd en naar kamp Vught overgebracht.
Bronnen
Kleine kroniek van het verzet in Wageningen over de periode 1940-1945, F. van der Have
Blik omhoog, Cor Janse
Gemeentearchief Wageningen