Aan het einde van de Pabstendam staat de meer dan tweehonderd jaar oude boerderij, voorheen veerhuis, De Wolfswaard.
Voor 1940 spraken de Wageningers over ‘het kleine veer’. De pachter van de boerderij, Van Roekel, was tevens veerbaas. Hij had een grote roeiboot en Van Roekel zette hiermee meestal fabrieksarbeiders van en naar De Betuwe over.
In mei 1940 werd de boerderij bewoond door Zwaantje Bosman, haar zoon Jan van Roekel en de knecht Job van Egdom.
In de woning op de bovenverdieping woonden Eltien en Neeltje Krijthe.
In Wageningen werd er eind 1940 een afdeling van de Ordedienst (OD) opgericht. Jan van Roekel was een actief lid van de OD. De boerderij fungeerde als hoofdkwartier. Kleine groepen van de OD oefenden in en bij De Wolfswaard met de schaarse wapens.
Onderduikers en illegale werkers vonden er een onderkomen.
Bevolkingsregister
In Wageningen werden in de nacht van 2 op 3 januari 1943 een deel van het bevolkingsregister, de persoonskaarten, ontvreemd.
De plannen hiervoor werden gesmeed op de Wolfswaard. De jute zakken met de kaarten werden verborgen in het kippenhok, later werden ze in het moeras gegooid.
Illegale zender
Gerrit van Ingen en Jo van Dodewaard waren voor 1940 al radioamateurs en beschikten over het noodzakelijke materiaal voor een radiozendinstallatie.
In de winter van 1942-1943 bouwden zij een zender, bedoeld om in de te verwachten chaos na het vertrek van de Duitse troepen informatie te verspreiden. Ze hielden een proefuitzending met uitsluitend marsmuziek. Juist die winter verliep de oorlog steeds slechter voor de Duitsers. Radio’s moesten worden ingeleverd om te voorkomen dat de bevolking te horen zou krijgen, hoe slecht.
In het voorjaar namen Jan van Roekel en Henk Sijnja de zender over. Eind april 1943 riepen zij vanaf de ‘De Wolfswaard’ op tot staking.
Later is de zender terecht gekomen bij staf van de BS in Ede.
De ingeleverde radio’s van de Wageningse burgers waren opgeslagen op de zolder van het Waaggebouw. Een jonge radioamateur bracht regelmatig een bezoek aan die zolder en haalde er onderdelen weg.
Op 4 mei 1944 werd hij door de SD gearresteerd en naar Arnhem overgebracht. Twee anderen werden wegens betrokkenheid eveneens gearresteerd door de Wageningse politie en overgebracht naar de SD in Arnhem.
Op 20 mei 1944 voerde de SD verschillende overvallen uit in Wageningen. De Wolfswaard werd overvallen, de onderduikers beneden konden wegkomen door in het moeras te springen.
De bewoners van het bovenhuis, Eltien en Neeltje Krijthe werden met hun Joodse onderduikers gearresteerd en iedereen werd afgevoerd naar Arnhem.
Alle gearresteerden kwamen tenslotte in kampen terecht, Eltien Krijthe en Theodoor Stoppelman stierven in Ravensbrück en Auschwitz. De anderen overleefden de kampen.
Luchtlandingen september 1944
Niet alle ‘gliders’ kwamen op hun bestemming terecht. Er werd een vlieger opgepikt die uit brandend toestel was gesprongen, hij werd voorlopig op de Wolfswaard ondergebracht. Vier Britten die zich in de uiterwaarden verborgen hielden werden ook naar de Wolfswaard gebracht.
De verzetsman Kees Mulder had veel Britse militairen op de Wolfswaard ondergebracht. Zeven tochten over de rivier in de roeiboot waren er nodig om 68 geallieerde militairen over te zetten.
Op 1 oktober 1944 kwam het bevel dat Wageningen moest evacueren.
Ook de Wolfswaard werd verlaten. Jan van Roekel roeide de rivier over en sloot zich aan bij de geallieerden.
Bronnen
Gemeentearchief Wageningen
Wageningen en omgeving in oorlogstijd, F.van der Have en A.G. Steenbergen
De Kleine Kroniek, van het verzet in Wageningen over de periode 1940-1945, F. van der Have
Veluwepost 22-08-1990