Foto: Fam Jansen
Breslau 16-03-1920 – Auschwitz 27-02-1944
Karl Horst Elias was de zoon van Salo Elias en Rosa Wisch.
Karl Horst Elias komt in maart 1939 samen met een groep Duitse Palestina Pioniers vanuit Spreenhagen Duitsland aan in Deventer. Gevlucht voor het nazi regime en tijdelijk in Nederland toegelaten. Het doel van de Palestina Pioniers was immers te emigreren naar Palestina. Met de Nederlandse regering was overeengekomen dat zij bij boeren konden gaan werken, mits zij na twee jaar het land weer zouden verlaten. Voor de jeugdige orthodoxe Palestina Pioniers in opleiding was het plaatsen bij boerengezinnen niet mogelijk. De (verplichte) koosjere maaltijden vormden het grootste bezwaar. Voor hen werden opleidingen opgezet in o.a. Almelo, Beverwijk, Franeker, Borculo enz. Tijdens de Duitse bezettingstijd waren in de verschillende centra 821 Palestina Pioniers voornamelijk Duits Joodse vluchtelingen opgenomen.
Horst Elias sluit zich aan bij de vereniging tot Vakopleiding van Palestina-Pioniers in Deventer. Sandrasteeg 5. (Ru Cohen). Hij wordt geplaatst als leerling bij landbouwers, mogelijk alleen voor kost en inwoning en misschien wat zakgeld.
Horst wisselt nogal van werkgever en dat het niet altijd de goedkeuring krijgt van Ru Cohen blijkt uit een brief van 7 mei 1940.
Het wisselen van werkgever zou ook te maken kunnen hebben met de werkzaamheden die hij moest verrichten bij zijn werkgevers en was er wel genoeg werk? Horst is in 1940 enkele maanden werkzaam geweest bij de landbouwer Teunis den Hartog aan de Grebbedijk in Wageningen. Volgens de briefwisseling was hij op 10 mei 1940 in Wageningen, de inschrijving in het gemeentearchief vermeldt 31 mei.
Grote vraag is natuurlijk wat gebeurde er met Horst op die 10e mei. Het rundvee in Wageningen en dus ook de koeien van Den Hartog, werden in de vroege ochtend van de 10e mei samengedreven in een weiland aan de kop van de haven. Daar werden ze gemolken en vervolgens in de schepen geladen, 150 runderen per schip. Deze schepen vertrokken direct, het vee werd in Ameide uitgeladen. De bevolking van Wageningen vertrok tegen de avond per schip richting Rotterdam. Aannemelijk is dat Horst als veedrijver en melker met de veeschepen is meegevaren. En toen stond hij daar in Ameide als Duits sprekende tussen de andere boerenknechten!
In een onafgemaakte brief van 14 mei 1940 geschreven in Gouda staat dat hij in Schoonhoven, Ammerstol en Ameide is geweest en dat hij in Gouda in een Jugendfarm in de Catharinahoeve verblijft.
De Catharinahoeve was een jeugdfarm, een opleidingsinstituut voor Joodse jongeren aan de Ridder van Catsweg in Gouda. Het was een vooropleiding van de Deventer Vereniging tot Vakopleiding van Palestina Pioniers
De genoemde plaatsen behalve Gouda waren evacuatieplaatsen van de Wageningse bevolking. In een brief dd. 20/21 mei aan Walter Schenk, Hoogstraat 14 te Gouda bericht Horst dat hij weer goed in Wageningen is aangekomen, dat er nog geen vee is en de boer met zijn bedrijf verder gaat. Het bedrijf lag in het zgn. voorpostengebied van de Grebbeberg en zal behoorlijk beschadigd zijn geweest.
Gedateerd Wageningen 20 juni 1940 schrijft Horst een brief aan zijn moeder in Brussel.
Begin augustus 1940 vertrekt Horst naar Baak naar de boerderij van H.G. Jansen, hij blijft daar tot augustus 1942.E r was een werkvergunning voor Horst als landbouwvolontair, eerste aanvraag vanaf 19 augustus 1940, verlengingen 1 april 1941, 2 april 1942. Saillant detail is dat de nationaliteit van Horst in de laatste vergunning is veranderd van ‘Duits’ in Staatloos’’. Op 23 juni 1942 verdwijnt Horst plotseling met achterlating van zijn bezittingen. Op 27 augustus 1942 ontvangt Jansen voor Horst een oproep voor een werkkamp.
Uit de brieven die Horst heeft achtergelaten bij de familie Jansen in Baak blijkt dat er veel contacten waren met andere Palestina Pioniers, ze zagen elkaar tot juni 1940 natuurlijk wekelijks.
Een schriftelijk contact van Horst was met Sara Schoenlapper, geboren te Arnhem op 25-05-1912 en vermoordt in Sobibor op 9 april 1943. Sara woonde met haar ouders aan het Roermondsplein 18 te Arnhem. Sara werd geregistreerd in kamp Westerbork op 2 april 1943 en ging al op 6 april samen met 2020 anderen per trein op transport naar Sobibor.
Op 27 augustus 1942 kreeg Horst een oproep voor een werkkamp. Op 9 september blijkt, volgens een bericht van Sara Schoenlapper, dat Horst in kamp Ommen verblijft.
Op 21 oktober 1942 wordt Karl Horst Elias geregistreerd in kamp Westerbork. Bijna een jaar later op 14 september 1943 gaat Horst op transport naar Auschwitz Hij komt terecht in Auschwitz-Monowitz en wordt geregistreerd met nummer 150646
Karl Horst Elias wordt op 27 februari 1944 in Auschwitz-Birkenau vermoord.
Bovenstaand verhaal is tot stand gekomen mede door de heer G. Jansen en dankzij de brieven die Karl Horst Elias heeft achtergelaten bij H.G. Jansen in Baak.
Karl Horst Elias staat vermeld op de Naamwand van het Monument voor de Gevallenen aan de Costerweg in Wageningen.
In Gelsenkirchen bij het Grillo-Gymnasium zijn op 6 oktober 2016 Stolpersteine geplaatst. Karl Horst Elzas was van april 1932 tot maart 1933 leerling aan dit gymnasium.
Bronnen
G. Jansen
Gemeentearchief Wageningen
Herinneringscentrum kamp Westerbork
http://www.stolpersteine-gelsenkirchen.de/stolpersteine_real_grillo_gymnasium_gelsenkirchen.htm